استانداردسازی = هزینه قطعات + هزینه تغییرات برای افزودن آنها

شورای رقابت در جلسه ۶۱۱ به استناد ماده ۳-۱ دستورالعمل تنظیم بازار خودروهای سواری مصوب جلسه۵۴۳ مورخ ۱۴۰۱.۱۱.۱۱، قیمت جدید ۸ خودرو از محصولات ایران‌خودرو را اعلام کرد.

برخی متقاضایان سامانه یکپارچه که در مرحله اول فروش، محصولات ایران‌خودرو را انتخاب کرده‌ و در دریافت دعوت‌نامه با تعویق مواجه شده بودند، در انتظار اعلام قیمت این خودروها بودند.

سرانجام صبح روز چهارشنبه قیمت‌ برخی خودروهای جدید یا تغییریافته یا تجهیزشده به استانداردهای جدید ایران‌خودرو اعلام شد؛‌ محصولاتی مانند دناپلاس دستی با موتور EF۷P و گیربکس MT۶، دناپلاس توربور اتوماتیک آپشنال، تارا دستی P۱V با گیربکس MT۶، سورن‌پلاس با موتور PYXU، پژو۲۰۷ دستی سقف‌شیشه‌ای ارتقایافته، پژو۲۰۷ اتوماتیک سقف‌شیشه‌ای ارتقایافته و راناپلاس ارتقایافته. برخی از این محصولات، تغییراتی در بخش قوای محرکه اعم‌از پیشرانه و جعبه‌دنده داشته‌ و برخی دیگر به‌واسطه افزوده‌شدن آپشن‌ها و استانداردهای اجباری افزایش قیمت داشته‌اند.

در هر صورت، به گفته سپهر دادجوی توکلی، مدیرکل روابط عمومی مرکز ملی رقابت؛ این ۸ خودرو از نظر معاونت حمل‌ونقل وزارت صمت، خودروهای جدید تشخیص داده شده است و بر این اساس، شورای رقابت این خودروها را قیمت‌گذاری کرد.

از آن‌جا که مقایسه قیمت این ۸ خودرو جدید با قیمت نسخه‌های پایه آن‌ها حاکی از اختلاف قیمت حدود ۶۰ تا ۱۶۰میلیون تومانی است، برخی در فضای مجازی زبان به انتقاد گشودند چرا برای چند آپشن، ایران‌خودرو اقدام به گران‌کردن محصولات خود کرده، این در حالی است که این قیمت‌ها از سوی ایران‌خودرو اعلام نشده و براساس بررسی و آنالیز قیمت تمام‌شده هر محصول که در صورت‌های مالی تاییدشده مندرج بوده و به سازمان حمایت و شورای رقابت ارائه شده، از سوی این شورا تعیین و اعلام شده است.

از سوی دیگر، طبیعی است که هر تولیدکننده‌ای می‌کوشد تا با ارائه قیمت اقتصادی و رقابتی که متضمن سودآوری نیز باشد، هم بازار محصولاتش را حفظ کرده و هم جلوی زیان‌دهی خود را بگیرد و سود کسب کند.

هزینه اعمال تغییرات برای افزوده شدن آپشن‌ها

برخلاف تصورات عامه، هزینه افزودن یک استاندارد به خودرو و جانمایی آن صرفا شامل قیمت آپشن مورد نظر نیست. به‌عنوان مثال؛ افزوده شدن چراغ روشنایی روز (دی‌لایت) و تعبیه آن روی سپر، گاه نیاز به ساخت قالب جدید برای سپر دارد یا درخصوص افزودن سیستم کنترل پایداری، نیازمند تغییراتی در بخش قوای محرکه، سیستم تعلیق، سیستم ترمز، بخش نرم‌افزاری خودرو و… هستیم که هزینه آن‌ها به هزینه قطعاتی که باید به خودرو افزوده شود، اضافه می‌شود.

۳۸ برابر شدن قیمت مواد اولیه طی ۱۲ سال گذشته

بنا بر داده‌های بورس کالای ایران، میانگین قیمت مواد اولیه طی ۱۲ سال گذشته بیش از ۳۸ برابر شده، این در حالی است که عمده مواد اولیه به‌کاررفته در تولید خودرو نظیر فولاد بیش از میانگین افزایش قیمت داشته است. به بیان دیگر، فولاد که بخش عمده‌ای از مواد اولیه خودرو را تشکیل می‌دهد، حدودا ۴۵ برابر افزایش قیمت را در دهه گذشته تجربه کرده و تنها در سال ۱۴۰۱ قیمت فولاد در حدود ۷۰درصد شامل افزایش قیمت شده است؛ درحالی‌که قیمت مصوب پژوپارس سال از سال ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۲ تنها ۱۲.۸ برابر شده که نشان از عقب‌ماندگی قیمت خودرو از شاخص‌های اصلی تعیین‌کننده هزینه تمام‌شده آن است. بنابراین، با توجه به وضعیت روی‌داده، برای جبران زیان و عقب‌ماندگی قیمتی، افت کیفیت از سوی خودروسازان در نتیجه‌ سیاست‌های قیمتی اعمال‌شده بر این صنعت است.

در همین رابطه، برای مقایسه‌ بهتر میزان افزایش قیمت مصوب خودروهای داخلی نسبت به افزایش قیمت نهاده‌های تولید و بازارهای موازی، می‌توان داده‌های فروردین ۱۳۹۰ تا تیر ۱۴۰۲ را بررسی کرد.

این بررسی نشان می‌دهد؛ قیمت مصوب پژوپارس سال و پژو۲۰۶ تیپ۲ دچار کمترین افزایش قیمت نسبت به نهاده‌های تولید و بازارهای موازی شده است. این در حالی است که شاخص کل بورس اوراق بهادار در این مدت ۷۶ برابر شده و در نهاده‌های تولید نیز ورق گالوانیزه خودرو بیشترین افزایش قیمت را شامل شده که در مدت مشابه ۵۰ برابر افزایش قیمت داشته است. این مساله نشان از عقب‌ماندگی قیمت خودرو از سایر بازارهای موازی و شاخص‌های اصلی تعیین‌کننده هزینه تمام‌شده تولید یک خودرو است.

همچنین مقایسه قیمت ارزی سه محصول خودروسازان داخلی در بین سال‌های ۱۳۹۰ تا سال ۱۴۰۱ مؤید نکات مطرح‌شده بوده و نشان از کاهش فاحش قیمت ارزی این خودروها دارد که از حدود ۱۳ تا ۱۶هزار دلار به حدود ۳۲۰۰ دلار رسیده است. این در صورتی است که نه‌تنها نرخ ارز و نهاده‌های تولید در این سال‌ها افزایش داشته، بلکه بهره‌وری در تولید و منابع انسانی دو شرکت ایران‌خودرو و سایپا در طول این سال‌ها تغییر چشم‌گیری نداشته که منتج به کاهش قیمت خودروهای تولیدی آنان شود.

این نکته را نیز باید مدنظر قرار داد که افزایش بهره‌وری تنها می‌تواند بخش ناچیزی از سرانه هزینه تولید را کاهش دهد و این مساله بیانگر آن است که در کنار کاهش ارزش پول ملی، قیمت‌گذاری دستوری و سرکوب قیمتی خودروهای داخلی از عوامل اصلی چنین نتیجه‌ای بوده‌اند.

رشد کمتر قیمت مصوب خودروهای داخلی نسبت‌به سایر کالاهای صنعتی

مقایسه قیمت مصوب خودروهای داخلی با سایر کالاهای صنعتی نشان می‌دهد، قیمت مصوب خودروهای داخلی رشد به‌نسبت کمتری در مقایسه با سایر کالاهای صنعتی تولید داخل داشته است. تاجایی‌که محصولاتی نظیر ترانسفورماتور، تایر، کمباین و الکتروموتور افزایش قیمتی به‌مراتب بیشتر از خودروهای نظیر دنا، پژوپارس سال و ۲۰۷ دستی در مدت مشابه داشته‌اند.

از سوی دیگر، برای بررسی این تلقی عمومی که آیا خودروهای داخلی نسبت به خودروهای خارجی گران‌تر هستند، مقایسه قیمت مصوب فروش خودروهای داخلی با ارزان‌ترین خودروهای خارجی می‌تواند راهگشا باشد. برای این منظور می‌توان قیمت فروش و مشخصات برخی خودروهای هم‌رده خارجی را با قیمت مصوب برخی از خودروهای داخلی مقایسه کرد.

این مقایسه نشان می‌دهد که قیمت فروش عمده خودروهای داخلی ارزان‌تر و یا هم قیمت برخی از ارزان‌ترین خودروهای خارجی هستند و خودروهایی نظیر کوییک و پژوپارس با قیمتی به‌مراتب کمتر از ارزان‌ترین خودرو خارجی مانند سوزوکی ماروتی به فروش می‌رسد.

مقایسه کلاس خودرویی و توان موتور خودروهای داخلی نیز با خودروهای خارجی‌ که از لحاظ قیمتی در یک رده قرار دارند، نشان از برتری نسبی خودروهای داخلی به خودروهای خارجی هم‌رده دارد که در این خصوص لازم است علت را در شیوه قیمت‌گذاری دستوری محصولات خودروسازان در دهه گذشته جست‌وجو کنیم.