هر صنعت و کسب و کاری برای رشد و موفقیت نیاز به برنامه ریزی و طراحی یک استراتژی قوی و مناسب دارد. کسب و کار ها به این منظور از راه های مختلفی می توانند کمک بگیرند؛ اما یکی از بهترین ابزار ها برای تحلیل میزان سود دهی و شناخت نقاط قوت و ضعف کسب و کار، پنج نیروی پورتر است که می توان با شناخت نیرو هایی که بر روی یک صنعت و کسب و کار تاثیر گذار هستند، استراتژی و برنامه های مناسب تری را تنظیم و طراحی کرد. در این مقاله پنج نیروی پورتر و نقش آن ها بر کسب و کار موفق را بررسی می کنیم.
چه کسی مدل پورتر را طراحی کرد؟
مایکل پورتر، استاد مدرسه بازرگانی دانشگاه هاروارد در سال 1979 مدلی متشکل از پنج نیرو که بر روی سودآوری کسب و کار ها و موفقیت آن ها تاثیرگذار است را طراحی و منتشر کرد و این مدل به افتخار او به نام پنج نیروی پورتر نام گذاری شد. این مدل یکی از محبوب ترین ابزار های استراتژی کسب و کار است که به کسب و کار ها در ارزیابی نیرو های رقابتی که بر روی موفقیت آن ها و صنایع موثر است کمک می کند. کسب و کار ها همچنین از این مدل برای تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف سازمان خود استفاده می کنند تا بتوانند یک استراتژی مناسب و سودآور برای شرکت خود طراحی و تنظیم کنند.
پنج نیروی پورتر چیست؟
مایکل پورتر اعتقاد داشت که پنج نیرو وجود دارد که عوامل کلیدی و تاثیر گذار در بحث رقابت بین کسب و کار ها را نشان می دهد. این نیرو ها عبارتند از:
1. رقابت در صنعت
اولین مورد از پنج نیروی پورتر به رقابت در بازار و رقبای کسب و کار ها و صنایع اشاره دارد. میزان رقبا و شباهت محصولات یا خدمات آن ها از اهمیت بالایی برخوردار است. وقتی میزان رقابت در یک صنعت و کسب و کار های مشابه زیاد باشد، کسب و کار ها و شرکت ها با پایین آوردن قیمت یا دادن مزایایی به مشتریان خود سعی در جذب مشتریان به سوی خود دارند. اما وقتی کسب و کاری رقبای قابل ملاحظه ای نداشته باشد دستش باز است و قدرت بیشتری برای تعیین قیمت دارد و سود بیشتری می برد.
-
تهدید ورودی های جدید در یک صنعت
قدرت و موقعیت یک کسب و کار می تواند با ورود رقبای جدید تحت تاثیر قرار بگیرد. اگر موانع ورود به یک صنعت برای کسب و کار های جدید ساده باشد، تازه واردان بیشتری وارد می شوند و موقعیت سایر کسب و کار ها می تواند با ورود آن ها به راحتی تضعیف شود.
-
قدرت تامین کنندگان
عامل بعدی در مدل پنج نیروی پورتر، درمورد تاثیر تامین کنندگان بر روی یک صنعت و کسب و کار است. تامین کنندگان در واقع سازمان ها یا مراکزی هستند که صنایع، تجهیزات یا امکانات مورد نیازشان را از آن ها تامین می کنند. در صورتی که کسب و کار یا صنعتی تعداد تامین کننده کمی داشته باشد، در واقع باید گفت که این کسب و کار به آن ها وابسته است و تامین کنندگان از قدرت بیشتری برخوردار هستند و می توانند هزینه های ورودی را بالا ببرند. وقتی شرکتی تامین کنندگان بیشتری داشته باشد، راحت تر می تواند جایگزین های ارزان تری برای خود به دست آورد و سود بیشتر کسب کند؛ زیرا تغییر تامین کننده می تواند هزینه هایی را در پی داشته باشد.
-
قدرت مشتریان
قدرت مشتریان در پایین آوردن قیمت ها، یکی دیگر از نیرو های تاثیر گذار است. در اینجا منظور از مشتری مصرف کنندگان نهایی نیستند؛ بلکه منظور مشتریانی هستند که محصول یا کالای کسب و کار ها را خریداری و توزیع می کنند، مثل فروشگاه ها یا سوپر مارکت ها. هرچند که در موارد بسیاری ممکن است مشتری و مصرف کننده نهایی یکی باشد مثل تاکسی های اینترنتی. وقتی کسب و کاری مشتریان کمی داشته باشد، آن ها از قدرت بالایی برخوردار هستند و می توانند بر روی قیمت و معاملات تاثیر گذار باشند؛ ولی وقتی مشتریان زیاد باشد قدرت آن ها کاهش می یابد.
-
تهدید جایگزین ها
آخرین مورد از پنج نیروی پورتر، به جایگزین هایی که برای یک کسب و کار تهدید ایجاد می کنند می پردازد. این یک امر بدیهی است که با ورود شرکت هایی که محصولات و کالا های جایگزین تولید می کنند، سایر کسب و کار ها موقعیت خود را در خطر ببینند، مخصوصا وقتی که این جایگزین ها بتوانند آن محصول یا کالا را با شرایط و قیمت بهتر یا یک نوآوری عرضه کنند. وقتی شرکتی جایگزین های نزدیک به خود نداشته باشد، از موقعیت مطلوبی برخوردار است و قدرت بیشتری برای افزایش قیمت دارد.
این مدل به شرکت ها و کسب و کار ها کمک می کند تا بتوانند استراتژی ای برای درآمد بالا تر و داشتن مزیت رقابتی بیشتر در بین سایرین طراحی و تنظیم کنند.
آیا مدل پنج نیروی پورتر همچنان کاربردی است؟
با وجود اینکه بیش از 40 سال از ایجاد این مدل می گذرد اما همچنان ابزار مفیدی برای تحلیل و بررسی جایگاه یک کسب و کار در رقابت با دیگر شرکت ها است.
جمع بندی
همانطور که در طول مقاله گفته شد، مدل پنج نیروی پورتر معیار هایی برای بررسی موقعیت کسب و کار ها در بازار و بین رقبا را بیان می کند. این مدل به کسب و کار ها کمک می کند تا با تجزیه و تحلیل این معیار ها و بررسی جایگاه خود در بین رقبا، بتوانند بهترین برنامه و استراتژی برای کسب و کار خود را طراحی و تنظیم کنند. در این مقاله، این پنج نیرو را به طور خلاصه توضیح دادیم و نقش هر کدام بر موفقیت کسب و کار ها در رقابت با سایر شرکت ها را بررسی کردیم.