روابط دیپلماتیک ترکیه و اسرائیل که پس از ۱۲ سال تنش در اواسط اوت ۲۰۲۲ احیا شده بود، بار دیگر در معرض آزمایش قرار گرفت و دلیل آن هم درگیری‌های جاری در غزه است.
علیرغم فراخوان سفرای دو کشور، هر دو طرف، روابط خود را به طور کامل با هم قطع نکرده‌اند. اردوغان همچنان در پشت صحنه تلاش می‌کند تا موضوع آزادی گروگان‌های حماس را پیش ببرد. اما به نظر می‌رسد که عمر در آغوش گرفتن‌ها، لبخندها و دست دادن‌ها میان آنکارا و تل‌آویو کوتاه بوده است. جنگ بین اسرائیل و حماس، روابط ترکیه و این دولت یهودی را بهم ریخته است.
با این حال، حدود یک سال پیش، دو کشور اعلام کرده بودند که روابط دیپلماتیک خود را به طور کامل احیا خواهند کرد و بدین ترتیب به بیش از یک دهه نزاع میان خود پایان دادند. اما همان زمان مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه تصریح کرده بود که ترکیه «آرمان فلسطین را رها نخواهد کرد».
نیکلاس مونسو، مدرس علوم سیاسی در دانشگاه بوردو و دانشیار موسسه فرانسوی مطالعات آناتولی در استانبول در این باره گفت که نزدیکی ترکیه و اسرائیل نشان دهنده تمایل آنکارا برای خروج از «انزوای دیپلماتیکی است که چندین سال است در آن قرار گرفته است.» به گفته او آنکارا با نزدیک شدن به شرکای سابق خود از جمله دولت اسرائیل به ویژه از بُعد اقتصادی می‌خواهد از بحران عبور کند.
به گفته این استاد دانشگاه، نزدیکی ترکیه و اسرائیل به ویژه با دیدار رجب طیب اردوغان و بنیامین نتانیاهو در سازمان ملل در سپتامبر گذشته نمود پیدا کرد، اما حالا با جنگ حماس به طور کامل متوقف شده است. او افزود: «محرک اصلی وخامت روابط ترکیه و اسرائیل، واکنش اسرائیل در نوار غزه بوده است.» ترکیه بمباران آنجا را به دلیل آمار بالای قربانیان غیرنظامی محکوم کرده است.
روابط دیپلماتیک دو طرف حفظ می‌شود؟
به گفته مونسو، اردوغان در روزهای اولیه درگیری از غزه میان اسرائیل و حماس به عنوان میانجی عمل کرد. ایده او بدون شک این بوده که به روابط تازه برقرار شده با دولت یهودی آسیبی وارد نشود. حتی رییس دولت ترکیه در ابتدا به طرز شگفت‌آوری خشونت خود را مهار کرد و لحنی از تنش‌زدایی در پیش گرفته بود.
اما سپس لحن اردوغان تغییر کرد. او به سمت مبارزان فلسطینی و حماس کشیده شد و انتقاداتش علیه اسرائیل و حامیان غربی آن را بیشتر کرد. او اواخر ماه اکتبر حماس را «گروهی از آزادیخواهان که از سرزمین خود محافظت می‌کنند» توصیف کرد و گفت که ترکیه همچنان ارتباط خود را با جنبش اسلامگرای فلسطینی حفظ خواهد کرد.
در ۱۵ نوامبر، دو روز قبل از سفر اردوغان به آلمان، رییس جمهوری ترکیه همچنین از توصیف اسرائیل به عنوان «یک دولت تروریستی» ابایی نداشت و این کشور را به دلیل بمباران نوار غزه و شما بالای قربانیان غیرنظامی محکوم کرد.
البته که بنیامین نتانیاهو، همان شب به صحبت‌های اردوغان واکنش نشان داد و گفت که «اردوغان، اسرائیل را یک کشور تروریستی می‌خواند، اما در واقع از گروه تروریستی حماس حمایت می‌کند. اردوغان روستاهای ترکیه را حتی در داخل مرزهای خودش بمباران کرده است.»
لحن تند اردوغان درباره اسرائیل فقط به مواضع اخیر او برنمی‌گردد. او سال ۲۰۱۷، چند روز بعد از اینکه دونالد ترامپ، رییس جمهوری وقت آمریکا، بیت‌المقدس را به عنوان پایتخت اسرائیل به رسمیت شناخت، این کشور را «دولتی تروریستی» و حتی «کودک‌کش» توصیف کرد.
علاوه بر لحن تندی که دو طرف علیه یکدیگر به کار گرفته‌اند، هر دو طرف سفیران خود را هم فراخوانده‌اند، اما روابط دیپلماتیکشان را قطع نکرده‌اند. اردوغان با این وجود اعلام کرد که «قطع کامل روابط، به ویژه در دیپلماسی بین‌المللی امکان پذیر نیست.» با این حال، او همان روز اعلام کرد که تمام تماس‌هاس خود را با بنیامین نتانیاهو قطع خواهد کرد.
مونسو در این باره گفت: «قطع روابط دیپلماتیک اقدامی جدی است که پیامدهایی برای هردو طرف دارد و می‌تواند پیامدهای منفی‌ای برای ترکیه داشته باشد. به هرحال بنظر می‌رسد هیچ کدام از طرفین علاقه بلندمدتی به قطع روابط دیپلماتیک ندارند. چرا که این مساله ضربه سیاسی، دیپلماتیک و همچنین اقتصادی و تجاری برای هردو طرف به بار خواهد آورد.»
مساله گروگان‌ها
نیکلاس منسو درباره اینکه روابط آنکارا و تل‌آویو می‌تواند بدتر شود یا بهبود یابد، گفت که همه چیز به ادامه و مقیاس عملیات نظامی اسرائیل در نوار غزه بستگی دارد و اینکه آیا تلفات انسانی همچنان افزایش پیدا خواهد کرد یا خیر. او ادامه داد: «به نظر می‌رسد پایان عملیات نظامی بسیار دور است. همچنین می‌توان پیش‌بینی کرد که روابط دو کشور بلافاصله بهبود نخواهد یافت.»
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
در عین حال، ترکیه در پشت صحنه تلاش می‌کند تا موضوع آزادی گروگان‌های حماس که به گفته اسرائیل حدود ۲۴۰ نفر می شوند را پیش ببرد. اردوغان طی یک سفر رسمی به الجزایر طی یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با عبدالمجید تبون، همتای الجزایری خود گفت که برای آزادی گروگان‌ها با مقامات قطری همکاری کرده است.