حدود ۸۰ سال پیش ۴۰ زن پای بزرگترین دار به صبر و حوصله نشستند، تا بزرگترین قالی ترکمنی را نقش بزنند، فرشی که در بحبوحه جنگ روسیه تزاری و ترکمن‌ها، «روح مردم ترکمنستان» نام گرفت.
به گزارش ایسنا، فرش ترکمن، روح و سمبل مردم این کشور است. روایت مردم قدیم ترکمنستان است که «آب زندگی مردم ترکمن، اسب بال او و فرش روح اوست». ترکمنستانی‌ها معتقدند فرش ترکمن «از سنگ محکم‌تر، از گل رُز لطیف‌تر» است.
مردم این کشور اعتقاد دارند قدمت فرش در این سرزمین به قرن چهارم و سوم پیش از میلاد (حدود پنج شش‌هزار سال) می‌رسد، استناد آن‌ها یافته‌های باستان‌شناسان در دره سومبار در جنوب غربی این کشور است.
فرش ترکمنی اکنون نماد دولتی پیدا کرده است، در پس‌زمینه عکس رییس‌جمهور این کشور فرش ترکمنی آویخته شده و در پرچم این کشور نیز از طرح‌های فرش ترکمنستانی استفاده شده است.
فرش در ترکمنستان چنان اهمیتی دارد که حتی یک روز در تقویم ملی این کشور به آن اختصاص داده شده است.
از برای همین اهمیت و جایگاه بود که حدودا دو سال پس از استقلال ترکمنستان، یعنی سال ۱۹۹۳ میلادی، رییس‌جمهور وقت این کشور برای حفظ، احیاء و توسعه خلاقانه سنت دیرینه قالی‌بافی ترکمن‌ها دستور راه‌اندازی موزه ملی فرش را داد. موزه حدودا یک سال بعد راه افتاد. حالا بزرگترین و غنی‌ترین مجموعه از فرش‌های ترکمنی را در «عشق‌آباد» می‌توان تماشا کرد؛ موزه‌ای که از کوچک‌ترین فرش‌های دستباف جهان که یک جاکلیدی به قطع ۰.۰۱ متر مربع است تا بزرگترین فرش را که ۳۰۱ متر مربع وسعت دارد، به نمایش گذاشته است.
موزه پنج سالن دارد که شاهکارترین آثار خود را همان ابتدا رو کرده است؛ دو فرش بزرگ، که یکی از آن‌ها در سال ۱۹۴۱میلادی بافته شده و ۱۹۴ متر مربع است و در زمان جنگ روسیه تزاری با ترکمن‌ها، به نشانه استقامت و سخت‌جانی مردم، «روح مردم ترکمنستان» نام گرفت. در موزه عکس‌هایی از گذشته این فرش به نمایش گذاشته شده است که نشان می‌دهد زمانی در تالار «بولشوی» مسکو آویخته شده بود. در واقع انگیزه بافت این فرش یک تُنی، که به صبر حدود ۴۰ زن و دختر به بار نشست، استفادۀ آن به عنوان پرده در تالار نمایش «بولشوی» مسکو بود. این فرش نخستین فرش بزرگ ترکمنستانی‌ها به حساب می‌آمد.
بیشتر بافندگان این فرش دخترانی ۱۷ ساله بودند که به دلیل وسعت فرش آن را در هوای آزاد بافتند
فرش دیگر که وسعتی خیره‌کننده‌تر دارد و افتخار مردم ترکمنستان است، در سال ۲۰۰۳ با عنوان بزرگترین فرش روی زمین در کتاب گینس ثبت شد؛ فرشی عنابی با نقش استان «آخال» ترکمنستان و به اندازه ۳۰۱ متر، ۱۴ در ۲۱.۲ متر، که برای بزرگداشت ۱۰ سال استقلال ترکمنستان از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۲۰۰۱ بافته شد. این فرش بیش از یک تن وزن دارد و در هر متر مربع این فرش سه‌هزار و ۳۴ گره زده شده است تا بزرگترین فرش دوره خود بافته شود. هرچند این فرش اکنون صاحب عنوان «بزرگترین فرش دنیا» نیست. سال ۲۰۰۷ فرشی ایرانی که برای مسجد ابوظبی در امارات به وسعت ۵۶۳۰ متر بافته شد، این عنوان را در کتاب گینس از آنِ خود کرد.
ترکمنستان پنج ولایت دارد که هر یک نقشی مختص به خود دارد. هر فرش از هر منطقه که آمده نقش و رنگ غالب آن استان را گرفته است. معروف‌ترین نقش هم مربوط به استان «آخال» است، که بزرگترین قالی ترکمنی هم همان نقش را دارد. پنج نقش در کنار یکدیگر معنای دوستی و اتحاد را می‌دهد.
موزه فرش ملی ترکمنستان که به فرش‌های بزرگش معروف است، در مجموع حدوده دوهزار قالی را به نمایش گذاشته است. قدمت قدیمی‌ترین فرش‌های این موزه به قرن هجدهم میلادی می‌رسد. فرش‌های دورو و نقش‌برجسته، به ارزش این مجموعه افزوده است. فرشی به نمایش گذاشته شده است که در سال ۱۹۶۸ بافته شده و نماینده تمام قبایل ترکمنستان است تا وحدت را به نمایش بگذارد. این موزه همچنین دارای فرش‌هایی است که به رییس‌جمهور پیشین این کشور، نیازوف تقدیم شده است.
در ترکمنستان هر اتفاقی که رخ داده به فرش نشسته است؛ ترکمنستان در سال ۲۰۱۷ میزبان بازی‌های المپیک بود و اکنون فرشی در موزه آویخته شده که نماد ورزش‌هایی که در المپیک آن سال حضور داشتند به فرش نشسته است. یا فرش پرنقش ابریشم که آخرین رج‌های آن سیاه بافته شده است، چون تمام بافندگان آن در زلزله سال ۱۹۴۸ کشته شدند، بافندگان جایگزین به یاد آن‌ها آخرین رج‌ها را با نخ سیاه تمام کرده‌اند.
تماشای موزه ملی فرش ترکمن حدود دو ساعت زمان می‌برد. راهنمای موزه که بانویی با لباس سنتی ترکمنستان است، در تمام مدت با جزئیات درباره انواع فرش‌ها، که از نظر اغلب بازدیدکنندگان و در نگاه نخست، نقش و رنگی یکسان دارند، توضیح می‌دهد و تفاوت‌ها و داستان‌های آن‌ها را شرح می‌دهد. راهنمای موزه گاهی اجازه می‌دهد بازدیدکننده بعضی فرش‌ها را لمس کند، معتقدند فرش ترکمنی چنان اصالت و طبیعتی دارد که لمس کردن آن به فرش آسیبی نمی‌رساند.
تماشای موزه قواعدی خاصی دارد مثلا از راهنما نمی‌توان عکس گرفت، همین‌طور از تمام بخش‌های موزه. راهنما معمولا بازدیدکنندگان را هدایت می‌کند که عکس گرفتن از کدام فرش‌ها و بخش‌های موزه منع ندارد.
بسیاری از گردشگران خارجی که گذرشان به ترکمنستان افتاده است تماشای موزه ملی فرش را پیشنهاد کرده‌اند و وقت گذاشتن برای آن را ارزشمند دانسته‌اند، بعضی حتی از واژه «خارق‌العاده» در توصیف آن استفاده کرده‌اند.
این فرش نماد جان‌باختگان زلزله ۱۹۴۸ عشق‌آباد است
عکس‌ها از سمیه حسنلو، خبرنگار ایسنا
انتهای پیام