ابر پروژه‌های جاه طلبانه بن سلمان در انتظار تامین مالی؛ عربستان پول کم آورده است

ابر پروژه‌های جاه طلبانه محمد بن سلمان، ولیعهد دولت پادشاهی سعودی این روزها در وضعیت ایده‌آلی نیستند و در انتظار تامین مالی به سر می‌برند.

طی سالیان گذشته، دولت عربستان سعودی تحت زعامت محمد بن سلمان، ولیعهد جوان و آینده‌نگر خود، مجموعه‌ای از طرح‌های جاه طلبانه را معرفی کرده که هدف از آن‌ها، کاهش وابستگی اقتصاد این کشور به نفت عنوان شده بود. با وجود این، ابر پروژه‌های بن سلمان که در چارچوب برنامه چشم‌انداز 2030 عربستان تعریف شده بودند، این روزها وضعیت ایده‌آلی ندارند و در انتظار تامین مالی هستند.

ابر پروژه‌های بن سلمان در انتظار تامین مالی

گفته می‌شود که دولت عربستان سعودی با وجود تمام امیدی که به موفقیت پروژه نئوم دارد، این روزها با مشکل تامین مالی این طرح‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کند و بودجه خودش نیز کفاف توسعه برنامه را نمی‌دهد. در همین راستا سعودی‌ها به شکل قابل توجهی نسبت به کاهش طرح‌ها اقدام کرده‌اند.

هدف از مجموعه ابر پروژه‌های بن سلمان، کاهش وابستگی اقتصاد این کشور به نفت عنوان شده و صرفا نیز محدود به شهر آینده‌نگرانه نئوم نیست. در واقع طرح‌های شاهزاده خوش‌فکر سعودی‌ها علاوه بر نئوم، شامل پروژه‌های موسوم به گیگا، متشکل از 13 طرح ساخت‌وساز دیگر نیز هست. از جمله مهم‌ترین این موارد باید به یک شهر تفریحی در حومه ریاض، استراحتگاه‌های جزیره‌ای لاکچری در دریای سرخ و شماری مقاصد عمدتا گردشگری و فرهنگی اشاره کرد.

با وجود این به‌نظر می‌‌رسد افت قابل توجه قیمت نفت در بازارهای جهانی بر درآمدهای دولت عربستان تاثیر زیادی داشته و سعودی‌ها ناگزیر به ارزیابی مجدد پروژه‌های خود و تعیین استراتژی‌های مالی جدید شده‌اند.

در همین خصوص، یکی از مشاوران دولت سعودی مدعی شده که طرح‌ها در حال بررسی مجدد هستند و احتمالا به‌زودی استراتژی توسعه جدیدی برای بسیاری از آن‌ها تعیین خواهد شد. به‌گفته این منبع ناشناس که نخواسته نامش فاش شود، این تصمیم جدید می‌تواند شامل لغو یا کاهش روند توسعه برخی از پروژه‌ها باشد، اما در عین حال احتمالا برخی از پروژه‌ها دقیقا با روند سابق توسعه خواهند یافت.

نئوم؛ رویایی اما دور از دسترس

پروژه نئوم که در سال 2017 برای اولین بار معرفی شد، طرحی با بودجه اولیه 500 میلیارد دلاری با هدف ساخت 10 شهر آینده‌نگرانه در منطقه بیابانی شمال‌غرب عربستان است که معروف‌ترین آن‌ها، شهر The Line برای مدت‌ها تیتر اول بسیاری از رسانه‌ها بود.

The Line، یک ابرشهر آینده‌نگرانه خطی متشکل از دو دیواره آسمان‌خراشی متصل با ارتفاع 500 متر و عرض 200 متر است. در طرح اولیه‌ای که سعودی‌ها معرفی کردند پیش‌بینی شده بود طول The Line تا 170 کیلومتر برسد و مسکن حداقل 9 میلیون نفر باشد.

لاین به‌عنوان یک شهر خطی بدون کربن معرفی شده که قرار است زندگی شهری در آن با امکاناتی مانند پارک‌ها، آبشارها، تاکسی‌های پرنده و روبات‌های خدمتکار به‌کلی متحول شود. همچنین مسئولان پروژه نئوم مدعی شده بودند که در این شهر هیچ خبری از جاده یا خودرو نخواهد بود و شهر به‌طور کلی مجموعه‌ای از اجتماعات به‌هم‌پیوسته با امکان پیاده‌روی است.

البته برای جابه‌جایی در این شهر بزرگ، پیش‌بینی‌هایی صورت گرفته و به‌طور خاص گفته شده که یک قطار سریع‌السیر در The Line می‌تواند ساکنان شهر را در کمتر از 20 دقیقه به هر نقطه‌ای از این شهر خطی برساند.

با وجود این ایده‌های بلندپروازانه، در حال حاضر و برای چشم‌انداز 2030، مقامات سعودی تنها به تکمیل The Line در حد 2.4 کیلومتر فکر می‌کنند و خبری از شهر خطی 170 کیلومتری نخواهد بود.

گفتنی است که در اطراف شهر لاین نیز قرار است یک شهر صنعتی هشت‌ضلعی شناور و یک پیست اسکی کوهستانی ساخته شود که در حال حاضر درباره روند توسعه آن‌ها نیز اطلاعات خاصی وجود ندارد.

با این اوصاف، علی شهابی، بانکدار سابق و عضو فعلی هیئت مشاوران نئوم می‌گوید اهداف تعیین‌شده برای پروژه‌های چشم‌انداز 2030 از عمد بلندپروازانه در نظر گرفته شده بودند. اما هیچ تردیدی نیست که در حال حاضر کاهش روند توسعه نئوم و چالش‌های تامین مالی ابر پروژه‌های بن سلمان، توجهات زیادی را به خود جلب کرده است.

منبع تامین هزینه‌های پروژه نئوم، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی دولت عربستان سعودی یا PIF است که نوعی صندوق ذخیره ارزی برای درآمدهای نفتی سعودی‌ها محسوب می‌شود. هزینه اولیه توسعه نئوم توسط سعودی‌ها 500 میلیارد دلار برآورد شده بود، اما تحلیلگران معتقدند که ساخت این پروژه در نهایت بیش از 2 هزار میلیارد دلار هزینه خواهد داشت.

از طرفی، از اواخر سال 2022، یعنی زمانی که سعودی‌ها ناگزیر شدند با هدف تثبیت قیمت جهانی نفت، تولید نفت خود به‌عنوان بزرگترین صادرکننده نفت جهان را کاهش دهند، بودجه این کشور با کسری و ناترازی مواجه بوده است.

دولت این کشور در حالی برای سال جاری کسری 21 میلیارد دلاری بودجه را پیش‌بینی کرده که تا سپتامبر سال گذشته نیز تنها 15 میلیارد دلار ذخیره نقدی داشت. در همین خصوص، تیم کالن، رئیس سابق صندوق بین‌المللی پول در عربستان سعودی که این روزها در موسسه کشورهای عربی خلیج فارس فعالیت می‌کند، اظهار کرده چالش تامین مالی ابر پروژه‌های بن سلمان یک مسئله کلیدی محسوب می‌شود.

راهکار دولت سعودی برای تامین مالی پروژه‌های بن سلمان

یکی از ترفندهای دولت سعودی برای تامین مالی پروژه‌های خود، فروش بخشی از سهام شرکت ملی نفت عربستان سعودی یعنی آرامکو به ارزش 11.2 میلیارد دلار است. به‌نظر می‌رسد که بخش مهمی از درآمد حاصل از فروش سهام آرامکو به صندوق سرمایه‌گذاری عمومی دولت عربستان سعودی برسد که در زمان عرضه عمومی آرامکو در سال 2019 نیز بزرگترین ذی‌نفع آن به‌شمار می‌رفت.

در اقدامی دیگر و در ژوئیه سال گذشته، گروه کشورهای عمده تولیدکننده نفت موسوم به اوپک پلاس به رهبری عربستان سعودی تولید خود را کاهش داد تا روند نزولی قیمت نفت در بازارهای جهانی را مدیریت کند.

در شرایطی که ریاض از آن زمان، عرضه نفت خود به بازارهای جهانی را یک میلیون بشکه در روز کاهش داده، اوپک پلاس در ماه جاری میلادی از تصمیم سال گذشته خود منصرف شده و اعلام کرد که روند افزایش تولید نفت را از اکتبر سال جاری پی می‌گیرد.

بر اساس محاسبات صندوق بین‌المللی پول، برای جبران ناترازی بودجه عربستان سعودی، قیمت هر بشکه نفت بایستی تا 96.20 دلار برسد. با وجود این، در حال حاضر قیمت هر بشکه نفت برنت که یکی از شاخص‌های کلیدی بازار نفت خام محسوب می‌شود برابر با 80 دلار است. سعودی‌ها در اقدامی هم‌راستا با اقدامات قبلی، نسبت به فروش اوراق قرضه دولتی برای حفظ جریان مالی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی خود اقدام کرده‌اند.

گفتنی است، یکی از کلیدی‌ترین چالش‌های سعودی‌ها در تامین مالی ابر پروژه‌های بن سلمان، عدم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در پروژه نئوم و دیگر پروژه‌هاست. در واقع، پیش‌بینی اولیه سعودی‌ها مبنی بر جذب سرمایه‌های خارجی قابل توجه برای پروژه‌های مذکور بود؛ موضوعی که تاکنون محقق نشده است.

در همین رابطه، تیم کالن بر این باور است که قانع کردن سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به پروژه‌هایی که از نظر آن‌ها بیش از حد جاه‌طلبانه محسوب می‌شوند بسیار دشوار است؛ چرا که سرنوشت نهایی چنین طرح‌هایی مشخص نیست.

در هر حال، رونمایی سعودی‌ها از پروژه نئوم و دیگر پروژه‌های بلندپروازانه مشابه، ذیل استراتژی تنوع اقتصادی با تمرکز بر توسعه گردشگری، صنایع و معادن، سرگرمی و ورزش تعریف می‌شود و هدف نهایی آن کاهش وابستگی اقتصاد این کشور به خام‌فروشی است.

در همین راستا سعودی‌ها در سالیان اخیر میزبانی رویدادهای بین‌المللی مهمی، خصوصا در حوزه ورزش مانند جام ملت‌های فوتبال آسیا 2027، بازی‌های زمستانی آسیایی 2029 و نمایشگاه جهانی 2030 را به دست‌ آورده‌اند و برنامه دارند میزبانی جام جهانی فوتبال در سال 2034 را نیز بگیرند.

بالطبع، میزبانی از این رویدادها در ارتباط خاصی با برخی از پروژه‌های سعودی‌هاست و آن‌ها نیاز دارند تا طی سالیان آینده با سرمایه‌گذاری قابل توجهی، آن دسته از پروژه‌هایی که ضرب‌الاجل مشخصی برای راه‌اندازی آن‌ها وجود دارد (مانند استادیوم‌های میزبانی رویدادهای ورزشی) را پیش ببرند.

در همین خصوص، در ماه آوریل و در جریان نشست ویژه مجمع اقتصاد جهانی به میزبانی ریاض، محمد الجدان، وزیر دارایی پادشاهی سعودی در اشاره به برنامه‌های دولت این کشور برای چشم‌انداز 2030 گفته بود که دولت برنامه خود در این خصوص را بازبینی و مجددا تنظیم می‌کند. وی افزود ممکن است برخی پروژه‌ها تسریع، برخی تمدید و برخی کاهش یابند.

مطالب بیشتر در گجت نیوز: