29 تیر 1403 ساعت 12:27
این روزها اسپیس ایکس، ناسا و سازمان فضایی چین هرکدام برنامههای بلندپروازانه‌ای برای ساخت سکونتگاه در سیاره سرخ دارند. اما کدامیک در رقابت برای سفر به مریخ موفق خواهند شد؟
از دهه‌ها پیش سازمان‌های فضایی در تلاش بوده‌اند ایده سفر به مریخ را عملی کنند. زمانی روسیه و آمریکا برای کاوش‌های فضایی با همدیگر رقابت می‌کردند. هرچند امروزه چین جای روسیه را گرفته است و در آمریکا نیز شرکت‌های خصوصی قدرتمندی همچون اسپیس ایکس وجود دارند. در ادامه برنامه های ناسا، اسپیس ایکس و سازمان فضایی چین را برای سفر به مریخ بررسی خواهیم کرد تا ببینیم چه‌کسی در این رقابت پیروز می‌شود.
رقابت برای سفر به مریخ سبب شکل‌گیری عصر جدیدی از کاوش‌های فضایی خواهد شد
پس از سفر به ماه همه منتظر بودند که ناسا ایده سفر به مریخ را نیز عملی کند. هرچند محدودیت‌های بودجه و تغییر اولویت‌ها باعث شد که این ایده هرگز به واقعیت تبدیل نشود. در واقع ناسا تنها توانسته تنها چند کاوشگر و مدارگرد را به مریخ بفرستد. البته آنها مجددا در سال‌های اخیر پروژه آرتمیس را در دستور کار خود قرار داده‌اند که شامل سفر به ماه و سپس سفر به مریخ می‌شود. برنامه‌ای که تاکنون با تاخیرهای زیادی مواجه شده است.
پس از شدت گرفتن رقابت برای سفر به مریخ ناسا اعلام کرد که تا سال ۲۰۳۳ اولین ماموریت خود به مریخ را انجام خواهد داد. البته این ماموریت صرفا شامل فرستادن فضانوردان به مدار مریخ و بازگشت آنها به زمین می‌شود. سازمان فضایی آمریکا هنوز در مورد زمان قدم نهادن فضانوردان روی خاک مریخ تاریخی را اعلام نکرده است. هرچند به‌نظر می‌رسد که این هدف با فداکاری زیاد تا سال ۲۰۴۰ عملی خواهد شد.
در سمت مقابل چین اعلام کرده است که اولین فضانوردان خود را تا سال ۲۰۳۳ به مریخ خواهد فرستاد. آنها قصد دارند یک پایگاه دائمی را در این سیاره بسازند. ایلان ماسک نیز همیشه در مورد برنامههای خود برای مریخ با جزئیات صحبت کرده است. اسپیس ایکس می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ فضانوردان خود را به مریخ بفرستد و تا اواسط قرن نیز یک شهر کاملا مستقل را در مریخ بسازد.
در ادامه برنامههای این سه سازمان فضایی را با جزئیات بیشتر بررسی خواهیم کرد تا ببینیم کدامیک به واقعیت نزدیک هستند. آیا ممکن است ناسا در رتبه آخر رقابت برای سفر به مریخ قرار بگیرد؟
برنامههای فضایی ناسا برای سفر به مریخ
حتی پیش از مطرح شدن سفر به مریخ ناسا با مشکلات جدی در زمینه بودجه دست‌و‌پنجه نرم می‌کرد. در واقع مدیران ناسا و کارشناسان مستقل بارها تاکید کرده‌اند که با وضعیت فعلی ناسا در رقابت برای سفر به مریخ دست بالا را نخواهد داشت. به‌باور آنها هدف تعیین شده برای سال ۲۰۳۳ نیز واقع‌بینانه نیست.
به‌عنوان مثال در سال ۲۰۱۵ گزارشی به ناسا ارائه شد که عنوان می‌کرد پیش از فرستادن فضانورد به مریخ باید تجهیزات ضروری در فضای نزدیک به این سیاره قرار بگیرد. برای اینکار نیز انجام ۳۲ ماموریت بین سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۳۰ ضروری است. ناسا در سال ۲۰۱۱ کار روی راکت SLS را آغاز کرد. دولت آمریکا آنها را موظف کرده بود که اولین پرتاب را در سال ۲۰۱۶ انجام دهند. هرچند که اولین ماموریت بدون سرنشین آرتمیس با ۶ سال تاخیر انجام شد.
در واقع مقامات ناسا نمی‌خواستند به‌خاطر عجله کردن تجربه تلخ شاتل فضایی کلمبیا را تکرار کنند. پیشتر یکی از مدیران ارشد ناسا گفته بود که اگر آنها می‌خواهند در رقابت برای سفر به مریخ پیروز شوند، باید سالی یک پرتاب موفق داشته باشند. این اتفاق در دوران آپولو نیز رخ داده بود؛ اما تکرار آن با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای بسیار سخت است.
همچنین در سال ۲۰۲۳ گزارش مستقلی توسط موسسه سیاست‌گذاری علوم و تکنولوژی منتشر شد که تاکید می‌کرد هدف‌گذاری ناسا غیرواقعی است. به‌باور این موسسه برخی فناوری‌های ضروری همچون پیشرانه‌های الکتریکی خورشیدی و یا دستگاه تولید اکسیژن مایع در مریخ تا سال ۲۰۳۳ عملیاتی نخواهند شد. همچنین اولویت بالاتر سفر به ماه سبب شده که نایثسا در رقابت برای سفر به مریخ دچار مشکل شود.
به‌همین‌خاطر ناسا اهداف خود برای سفر به مریخ را حسابی تغییر داده است. آنها می‌خواهند تا سال ۲۰۳۳ فقط سفری به مدار مریخ داشته باشند. این سفر حدود ۵۷۰ روز طول خواهد کشید و با فناوری‌های فعلی بشر نیز ممکن خواهد بود. البته ناسا از تلاش برای توسعه راکت‌های پیشرفته‌تر برای سفر به مریخ نیز دست بر نمی‌دارد. آنها در سال ۲۰۲۳ قراردادی را با دارپا امضا کردند تا یک پیشرانه حرارتی-هسته‌ای برای سفرهای فضایی آماده شود.
در نهایت نیز شرکت لاکهید مارتین وظیفه ساخت این پیشرانه را بر عهده گرفت و اعلام کرد که اولین آزمایش‌ها در سال ۲۰۲۷ انجام خواهند شد. هرچند بعید به‌نظر می‌رسد راکت هسته‌ای ناسا تا سال ۲۰۳۳ برای رقابت در زمینه سفر به مریخ آماده شود. در واقع کارشناسان بر این باور هستند که سال ۲۰۳۷ یا ۲۰۴۰ منطقی‌تر جلوه می‌کند.
ناسا باید چالش‌های مختلفی را برطرف کند تا در نهایت فرستادن فضانورد به مریخ ممکن شود. هرچند این مشکلات کمابیش برای سایر سازمان‌ها نیز وجود دارند.
برنامههای سازمان فضایی چین برای مریخ
در سال ۲۰۲۱ چین اعلام کرد که قصد دارد با همکاری سازمان فضایی روسیه ایستگاه پژوهشی بین‌المللی ماه (ILRS) را بسازد. این خبر پس از آن اعلام شد که توافق آرتمیس همه توجهات را در اخبار نجوم به‌خود جلب کرده بود. در توافق آرتمیس ناسا اصول و قوانینی را برای کاوش و همکاری در زمینه حضور در ماه پیشنهاد می‌کرد. هرچند چینی‌ها می‌خواهند مسیر خاص خود را بروند.
سازمان فضایی چین اعلام کرد که ایستگاه پژوهشی ماه بین سال‌های ۲۰۲۸ تا ۲۰۳۵ ساخته خواهد شد. همچنین این ایستگاه می‌تواند تاثیر بسیار مهمی در رقابت برای سفر به مریخ داشته باشد. آنها همچنین اعلام کردند که برنامههای خود برای سفر به مریخ را از سال ۲۰۲۳ آغاز می‌کنند و پس از آن هر ۲۶ ماه یکبار یک ماموریت به‌سمت سیاره سرخ خواهند داشت. به‌گفته مقامات چینی در نتیجه این ماموریت‌ها یک پایگاه دائمی در مریخ ساخته خواهد شد.
هرچند به‌نظر می‌رسد که برنامه زمانی چینی‌ها نیز همچون برنامه ناسا غیرواقعی باشد. اول از همه اینکه چین نیز با همان چالش‌های ناسا برای سفرهای طولانی‌مدت در اعماق فضا مواجه است. مخصوصا اینکه سازمان فضایی چین نیز باید به‌صورت موازی برنامههای ساخت پایگاه در ماه و مریخ را پیش ببرد.
مشکل دوم به راکت‌های فوق سنگین، فضاپیماهای سرنشین‌دار و سطح‌نشین‌های مورد نیاز برای فرستادن خدمه و تجهیزات لازم مربوط می‌شود. چینی‌ها در طول سال‌های اخیر پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در زمینه صنعت فضایی داشته است. آنها توانسته‌اند راکت Long March 9 را آزمایش کنند و راکت Long March 10 را نیز در دست توسعه دارند. همچنین چین توانسته بخشی از خاک ماه را به زمین بیاورد. هرچند هیچکدام از این موارد برای سفر به مریخ کافی نیستند.
البته بررسی اخبار علمی نشان می‌دهد که چین نیز همانند ناسا در حال بررسی پیشرانه‌های حرارتی-هسته‌ای است. آنها حتی در اوایل سال ۲۰۲۴ آزمایش‌هایی را نیز در این زمینه انجام دادند. با همه اینها به‌نظر نمی‌رسد که چین بتواند در سال ۲۰۳۳ رقابت برای سفر به مریخ را به‌نفع خود به پایان برساند.
برنامههای SpaceX برای سیاره سرخ
ایلان ماسک همیشه به‌خاطر برنامههای خوش‌بینانه خود برای فضا شناخته می‌شود. وی در سال ۲۰۱۶ گفته بود که ماموریت‌های مربوط به مریخ در سال ۲۰۲۴ آغاز خواهند شد. هرچند مشکلات مختلف باعث شد که وی در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۲ برنامه زمانی خود را به سال ۲۰۲۶ و سپس ۲۰۲۹ تغییر دهد. هرچند در هر صورت ایلان ماسک فکر می‌کند که رقابت برای سفر به مریخ تا پایان همین دهه به نتیجه می‌رسد.
به‌نظر می‌رسد که برنامههای ایلان ماسک نیز چندان به واقعیت نزدیک نیست. مشکل اصلی به تاخیرهای مکرر در زمینه توسعه راکت غول‌پیکر استارشیپ مربوط می‌شود. اسپیس ایکس قرار بود تمامی تست‌های استارشیپ را تا سال ۲۰۲۴ به پایان برساند تا شرایط برای ماموریت آرتمیس ۳ مهیا شود. هرچند که اولیت پرواز مداری موفق استارشیپ در ۶ ژوئن ۲۰۲۴ (معادل ۱۷ خرداد ۱۴۰۳) انجام شد.
این تاخیرها باعث شده که افراد زیادی در مورد ماموریت آرتمیس 3 تردید داشته باشد. ناسا انتظار دارد که این ماموریت تا سال ۲۰۲۶ انجام شود و انسان پس از چند دهه مجدد روی کره ماه قدم بزند. هرچند که به‌باور کارشناسان این امر تا پیش از سال ۲۰۲۷ رخ نخواهد داد. مخصوصا اینکه راکت استارشیپ برای رسیدن به ماه یا مریخ به سوخت‌گیری مجدد در فضا نیاز دارد.
ایلان ماسک پیشتر گفته بود که هر راکت استارشیپ با ۴ تا ۸ پرتاب به‌طور کامل شارژ خواهد شد. هرچند که برخی کارشناسان ۱۶ تا ۲۰ پرتاب را برای رساندن سوخت لازم به استارشیپ ضروری می‌دانند. همین نیز باعث می‌شود که هزینه‌های سفر فضایی افزایش یابد. در این مرحله بودجه می‌تواند نقش بسیار مهمی در تعیین برنده رقابت برای سفر به مریخ داشته باشد.
همچنین ایلان ماسک گفته است که می‌خواهد با ۱۰۰۰ راکت استارشیپ یک میلیون انسان یا ۴۵۰ تن محموله را به مریخ بفرستد. در نهایت نیز شهری کاملا مستقل در این سیاره ایجاد خواهد شد. میلیاردر معروف باور دارد که ماهیت چندبار مصرف استارشیپ باعث می‌شود هزینه هر ماموریت به‌سمت مریخ به کمتر از ۱۰ میلیون دلار برسد. هرچند که در حال حاضر هزینه ساخت هر موشک استارشیپ ۹۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود.
طبیعتا هزینه‌ها به‌مرور زمان کاهش پیدا می‌کنند؛ اما هنوز هم بودجه فوقالعاده زیادی برای رقابت در زمینه سفر به مریخ لازم است. ایلان ماسک هنوز مشخص نکرده است که چطور می‌خواهد بودجه لازم برای اینکار را به‌دست آورد. پروژه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک و پرتاب‌های تجاری دو منبع اصلی درآمد اسپیس ایکس هستند؛ اما ماسک همچنان به ۳.۵ تا ۴.۲ میلیارد دلار پول برای سفرهای منظم به مریخ نیاز دارد.
با همه اینها ایلان ماسک به رویاپردازی‌های خود ادامه می‌دهد. وی اعلام کرده است که در نهایت هزینه بلیت یک‌طرفه به مریخ حدود ۲۰۰ هزار دلار خواهد بود. همچنین دولت‌ها باید وام سفر به مریخ را ارائه دهند. اگر هم چنین چیزی انجام نشود، افراد می‌توانند پس از سفر به مریخ بدهی خود را پرداخت کنند. مخصوصا اینکه موقعیت‌های شغلی فوقالعاده زیادی در این سیاره وجود خواهد داشت. هرچند این صحبت‌ها باعث نمی‌شود که چالش‌های مهم این سفر از بین بروند.
اسپیس ایکس تاکنون جزئیات مربوط به سیستم‌های پشتیبان حیات استارشیپ را منتشر نکرده است و مشخص نیست چطور می‌خواهد از سرنشینان در برابر تابش‌های کیهانی محافظت کند. مشکل فرود روی مریخ نیز هنوز حل نشده است. در واقع می‌توان گفت که برنامه زمانی ایلان ماسک و اسپیس ایکس برای رقابت در زمینه سفر به مریخ چندان به واقعیت نزدیک نیست.
برنده نهایی رقابت برای سفر به مریخ
به‌نظر می‌رسد که با همه محدودیت‌های مالی و تاخیرهای پیش آمده هنوز ناسا بخت اول رسیدن به مریخ است. ناسا تنها سازمان فضایی جهان محسوب می‌شود که توانسته ماموریت‌های سرنشین‌دار را فراتر از مدار پایینی زمین انجام دهد. همچنین آنها تاکنون چندین کاوشگر را با موفقیت به مریخ فرستاده‌اند.
در زمینه پیشرانه حرارتی-هسته‌ای نیز ناسا دست بالا را دارد. همچنین ناسا در تلاش است یک راکت جدید را توسعه دهد که زمان سفر به مریخ را به یک ماه کاهش می‌دهد. علاوه بر اینها، ناسا به‌لطف ایستگاه فضایی بین‌المللی پژوهش‌های گسترده‌ای را در زمینه خطرات فضا انجام داده است. پژوهش‌های علمی انجام شده توسط ناسا، آژانس فضایی اروپا، سازمان فضایی کانادا و سازمان فضایی ژاپن نیز نیز در مقایسه با رقبای دیگر گسترده‌تر به‌نظر می‌رسند.
اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، رقابت سفر به مریخ تا اواخر دهه ۲۰۳۰ یا حتی اوایل دهه ۲۰۴۰ به نتیجه نخواهد رسید. در آن زمان هم به‌احتمال زیاد ناسا موفق خواهد شد. مخصوصا که اخیرا سیاستمداران آمریکایی به‌خاطر همکاری چین و روسیه احساس خطر کرده‌اند و نمی‌خواهند چین فضا را کنترل کند.
source