چرا برخی هلیکوپترها میله‌ای در دماغه دارند؟

آیا تا به حال به میله‌ای عجیب روی دماغه برخی هلیکوپترها دقت کرده‌اید؟ کاربرد این میله چیست و چرا همچنان از آن استفاده می‌شود؟

هلیکوپترها از دیرباز به عنوان یکی از تجهیزات نظامی بسیار چندمنظوره، قابل اعتماد و در عین حال توانمند شناخته شده‌اند. تمامی جنبه‌های طراحی این پرنده‌ها به منظور ارتقای عملکرد آن‌ها در میدان نبرد صورت گرفته است، از قابلیت برخاست و فرود عمودی که امکان تطبیق‌پذیری بیشتری در مقایسه با سایر هواگردها در محیط‌های مختلف فراهم می‌آورد، گرفته تا توانایی آن‌ها در معلق ماندن در هوا. همچنین، تسلیحات نصب‌شده روی این بالگردها، آن‌ها را به نیرویی قابل‌توجه در عملیات‌های نظامی بدل کرده است.

برخی مدل‌ها از جمله AH-65 Apache و Bell AH-1Z Viper مجهز به موشک‌ها و راکت‌های هوا به هوا هستند، در حالی که برخی دیگر از مسلسل‌های سنگین استفاده می‌کنند. برخی نمونه‌ها نیز، نظیر Bell AH-1 Cobra که به عنوان قدیمی‌ترین بالگرد تهاجمی ارتش ایالات متحده شناخته می‌شود، دارای پرتابگرهای نارنجک‌اند. با وجود آنکه هلیکوپترهای نظامی از نظر فنی بسیار پیشرفته و چشمگیر هستند، اما از پیچیده‌ترین تجهیزات موجود در نیروهای مسلح نیز به شمار می‌روند.

دلیل وجود میله‌ای در دماغه هلیکوپترها چیست؟

هلیکوپترها در برخی موارد، به سامانه‌هایی مجهز هستند که برای بسیاری از افراد غیرقابل درک است. یکی از این سامانه‌ها میله‌ای خاص است که معمولاً از جلوی بدنه بالگرد بیرون زده است. این میله در واقع لوله سوخت‌گیری هوایی است که امکان دریافت سوخت از هواپیمای تانکر بدون نیاز به فرود آمدن را فراهم می‌سازد.

قابلیت سوخت‌گیری در حین پرواز مزیتی مهم برای پرنده‌های نظامی به شمار می‌آید، زیرا باعث افزایش برد عملیاتی و زمان اجرای مأموریت‌ها بدون نیاز به بازگشت به پایگاه می‌شود. این فرآیند با آنکه تماشایی است، از پیچیدگی بالایی برخوردار بوده و نیازمند مهارت فنی قابل توجهی است. هواپیمای تانکر، نظیر Boeing KC-135 Stratotanker که بیش از 60 سال قدمت دارد یا KC-30A Multi-Role Tanker Transport (MRTT)، در زمان دقیق و در موقعیتی مشخص پرواز کرده و با هواگرد نیازمند سوخت ملاقات می‌کند.

زمانی که هر دو پرنده در فاصله‌ای مناسب قرار گیرند که معمولاً حدود 20 متر است، تانکر اقدام به باز کردن شیلنگی به طول 25 متر می‌کد که در انتهای آن قطعه‌ای به نام drogue تعبیه شده است. هلیکوپتر دریافت‌کننده با اتصال میله جلویی خود به این شیلنگ، ارتباطی فیزیکی برقرار کرده و فرآیند سوخت‌گیری را ممکن می‌سازد.

بیشتر بخوانید:

با توجه به حساسیت و دشواری عملیات سوخت‌گیری هوایی، برنامه‌ریزی دقیق و اجرای بی‌نقص، عوامل اصلی در موفقیت آن هستند. تانکرهای نظامی عموماً حدود 68 تن سوخت حمل می‌کنند، در حالی که مدل‌هایی مانند KC-30A (MRTT) توانایی جابه‌جایی بیش از 100 تن سوخت را دارند. با توجه به ارزش بالای این هواگردها، محموله‌های آن‌ها و پرنده‌هایی که سوخت‌گیری می‌کنند، حفظ ایمنی آن‌ها امری حیاتی است. کوچک‌ترین خطا در جریان این عملیات می‌تواند خسارات سنگینی به بار آورد.

خطرات مرتبط با سوخت‌گیری هوایی در هلیکوپترها

اولین هلیکوپتر نظامی ایالات متحده که در فرآیند سوخت‌گیری در حین پرواز شرکت داشت، مدل HH-3E بود که نخستین آزمایش عملیاتی خود را در سال 1967 با یک فروند C-130 Hercules اصلاح‌شده در منطقه جنوب‌شرقی آسیا انجام داد. از آن زمان، بسیاری از بالگردهای نظامی به لوله‌های سوخت‌گیری مجهز شده‌اند تا این فرآیند را ممکن سازند. با این حال، تعدادی از آن‌ها نیز به دلیل خطرات موجود، دچار سرنوشت‌های تراژیکی شده‌اند. یکی از حوادث اخیر در نوامبر 2023 رخ داد.

در این حادثه ناگوار، تمرین نظامی به علت سقوط یک فروند MH-60 Black Hawk در حین سوخت‌گیری هوایی متوقف شد. این سانحه جان پنج تن از نیروهای نظامی را گرفت و به عنوان یادآوری تلخی از مخاطرات این عملیات باقی ماند، با وجود آنکه از نظر بصری ممکن است جذاب جلوه کند.

وزارت دفاع آمریکا علت اصلی سقوط را بروز وضعیت اضطراری در حین پرواز اعلام کرد، اما عوامل دیگری نیز می‌توانند موجب حوادث مشابه یا حتی وخیم‌تر شوند. از جمله این تهدیدها می‌توان به احتمال اشتعال بخارهای سوخت به علت ایجاد جرقه یا بار الکتریکی ساکن در زمان یا پس از عملیات سوخت‌گیری اشاره کرد که می‌تواند منجر به انفجار شود، یا از دست رفتن کنترل بالگرد به‌ویژه در شرایط جوی متلاطم که ممکن است موجب سقوط گردد.