بزرگترین بمب هسته‌ای تاریخ آنقدر وحشتناک بود که هرگز ساخته نشد

بسیاری از اظهارات و جزئیات فنی ارائه شده توسط تلر تا به امروز نیز محرمانه باقی مانده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که پس از خروج تلر از جلسه، دانشمندان دیگر از ابعاد پیشنهاد او شگفت‌زده شده بودند. یکی از حاضران با اشاره به پیامدهای زیست‌محیطی فاجعه‌بار چنین سلاحی، اظهار داشت: «این بمب زمین را آلوده می‌کند.» همچنین، فیزیکدان برجسته، ایزیدور رابی که بعدها برنده جایزه نوبل شد، با تردید به این طرح نگریست و آن را بیشتر شبیه به یک شیرین‌کاری تبلیغاتی دانست.

آزمایشگاه لیورمور برخلاف تصور رابی، سال‌ها به کار بر روی پروژه «نومون» ادامه داد. شواهد نشان می‌دهد که این آزمایشگاه حتی قصد داشت یک نمونه اولیه از این بمب را در چارچوب عملیات «ردوینگ» (Operation Redwing) در سال ۱۹۵۶ آزمایش کند. با این حال، به دلایل نامعلومی این آزمایش هسته‌ای در نهایت لغو شد.

طرحی که می‌توانست جهان را به عصر یخبندان هسته‌ای بکشاند

هرچند بمب هسته‌ای ساندیال هیچ‌گاه از مرحله طرح و ایده فراتر نرفت و به صورت عملی ساخته نشد، اما در تاریخ به عنوان بزرگترین و قدرتمندترین سلاح اتمی که تاکنون توسط بشر طراحی شده، ثبت شده است. برخلاف بسیاری از سلاح‌های هسته‌ای سنگین و بزرگ که نیاز به زیرساخت‌های پیچیده برای جابجایی و استقرار داشتند، طرح این بمب به گونه‌ای بود که قابلیت سرهم‌بندی و انفجار در هر مکان دلخواه را بدون نیاز به حمل و نقل فراهم می‌کرد. این ویژگی، همراه با قدرت تخریب عظیم پیش‌بینی شده، باعث شد تا لقب «بمب نهایی» را به ساندیال بدهند.

پیش‌بینی دقیق میزان تخریب ناشی از انفجار چنین سلاحی، چالشی عظیم است. با این حال برخی برآوردها حاکی از آن است که انفجار ساندیال می‌توانست یک گلوله آتش با شعاع تقریبی ۴۰۰ کیلومتر ایجاد کند. برای درک بهتر این مقیاس باید گفت که این شعاع به قدری گسترده است که بخش قابل توجهی از خاک برخی کشورهای اروپایی، مانند انگلیس یا فرانسه را در بر می‌گرفت و آن‌ها را به مدفنی از خاکستر و آتش تبدیل می‌کرد.

قدرت تخریب ساندیال به مراتب فراتر از ویرانگرترین رویدادهای طبیعی ثبت شده بود. به عنوان مثال، این سلاح حدود یک سوم قدرت فوران کوه تامبورا در سال ۱۸۱۵ را دارا بود. فوران تامبورا که عظیم‌ترین فوران آتشفشانی ثبت شده در تاریخ بشر محسوب می‌شود، حدود ۳۰ گیگاتن انرژی آزاد کرد و منجر به «سال بدون تابستان» در سراسر جهان شد.

اگر ساندیال ساخته و منفجر می‌شد، پیامدهای آن به مراتب فراتر از محدوده جغرافیایی انفجار می‌رفت و اثرات زیست‌محیطی جهانی در مقیاس وسیع و غیرقابل تصور را به دنبال داشت. حجم عظیم گرد و غبار، بقایا، دود و خاکستر که در جو منتشر می‌شد، می‌توانست سپری ضخیم در برابر نور خورشید ایجاد کند. این پدیده که به «زمستان هسته‌ای» معروف است، منجر به کاهش شدید دمای جهانی، اختلال گسترده در الگوهای آب و هوایی و نابودی تقریباً کامل بخش کشاورزی می‌شد.

این فاجعه قحطی گسترده و گرسنگی جهانی را رقم می‌زد و بسیاری از کشورها را در معرض ناآرامی‌های داخلی و درگیری‌های مسلحانه قرار می‌داد. مسئله جدی دیگر، ریزش باران رادیواکتیو بود که بسته به محل دقیق انفجار، شرایط آب و هوایی و واکنش فوری و بلندمدت جامعه شدت اثرات آن متغیر بود. این شامل نیاز مبرم به آمادگی برای پناه‌گاه‌های مناسب، دسترسی به آب آشامیدنی پاک، ذخایر غذایی کافی و اقدامات اضطراری برای محافظت از جمعیت در برابر تشعشعات کشنده بود.

مرز باریک میان پیشرفت و نابودی

حتی در دوران اوج مسابقه تسلیحات هسته‌ای، سودمندی عملی سلاحی در مقیاس ساندیال به شدت مورد تردید قرار گرفت. منتقدان برجسته و کارشناسان نظامی آن دوران با اشاره به ابعاد و قدرت تخریب بی‌سابقه آن، اذعان داشتند که احتمال استفاده واقعی و تاکتیکی از چنین سلاحی بسیار اندک است. دلیل این امر، ویرانگری حتمی و طاقت‌فرسای آن بود که به هیچ وجه قابل کنترل یا مدیریت نبود. تنها سناریویی که می‌توانست توجیه‌گر استفاده از چنین قدرتی باشد، سناریوهای نابودی کامل و فراگیر زمین بود.

بیشتر بخوانید