سه ماه از عرضه رسمی کارت گرافیک GeForce RTX 5090 می‌گذرد و با اینکه این محصول به یکی از پرتقاضاترین قطعات سخت‌افزاری جهان تبدیل شده، هنوز هم خرید آن در بسیاری از بازارها از جمله ژاپن با چالش جدی روبه‌روست. در این میان، برخی خرده‌فروشان ژاپنی در اقدامی بی‌سابقه، فروش این کارت‌ها را به گردشگران خارجی ممنوع اعلام کرده‌اند؛ اقدامی که بیش از آنکه کاربرد عملی داشته باشد، جنبه نمادین دارد و ابعاد تازه‌ای از آشفتگی بازار جهانی GPU را نمایان می‌سازد.
فروش ممنوع، اما چرا؟
امروز وبسایت VideoCardz گزارش جالبی را به نقل از پست‌هایی در شبکه اجتماعی ویبو چین منتشر کرده که شاید در نوع خود بسیار کم‌نظیر باشد. طبق این گزارش در مراکز بزرگ فروش تجهیزات الکترونیکی ژاپن مانند اوساکا، افزایش چشمگیر تقاضای خارجی برای کارت‌های گرافیک RTX 5090 و RTX 5080، فروشندگان را بر آن داشته تا سیاست‌هایی سخت‌گیرانه برای فروش این محصولات اتخاذ کنند.
ظاهراً به دلیل تقاضای عجیب رویت شده در این بازار، در ابتدا فروش بدون مالیات برای خریداران خارجی لغو شده است؛ سیاستی که با هدف کاهش جذابیت اقتصادی این خرید برای گردشگران (به‌ویژه از چین) اجرا شده است. اما ظاهراً این ترفند کارساز نبوده و به دلیل افزایش قیمت بازار این کارت‌ها در چین و کشورهای دیگر، همچنان خرید آن‌ها حتی بدون معافیت مالیاتی هم برای گردشگران خارجی در ژاپن بسیار سودآور است.
با توجه به روند افزایش تقاضا برای این کارت‌ها، در مرحله بعد، فروشگاه‌های ژاپنی با نصب تابلوهایی اعلام کرده‌اند که فروش این محصولات صرفاً برای استفاده داخلی در ژاپن مجاز است. با این حال، نبود سازوکار اجرایی مشخص برای کنترل تابعیت یا محل اقامت خریداران، این محدودیت را عملاً به یک اقدام نمادین تبدیل کرده است.
بازتاب بحران در زنجیره تأمین و سازوکار بازار
این اتفاق، به‌روشنی بر دو معضل عمده در صنعت سخت‌افزار تأکید دارد: در وهله اول، مسئله نارسایی در زنجیره تأمین که باعث شده چند ماه پس از عرضه رسمی، دسترسی به این کارت‌ها همچنان دشوار باشد. در ادامه نیز باید به نابرابری توزیع و دسترسی در بازار GPU که روز به روز عمیق‌تر می‌شود اشاره کرد.
در سال‌های اخیر، شایعات فراوانی مبنی بر فروش مستقیم کارت‌های گرافیک توسط برخی تولیدکنندگان آسیایی (به‌ویژه در چین) برای اهدافی مانند ماینینگ رمزارز (Cryptocurrency Miners) مطرح شده بود. اما این روزها باید انگشت اتهام را به سمت ترند دیگر دنیای فناوری که رشد تقاضا در صنعت هوش مصنوعی (AI) است نشانه برویم. در حال حاضر شرکت‌های تولیدکننده، بخش عمده‌ای از موجودی خود را به سازندگان سرورهای AI اختصاص می‌دهند که حاضرند بهای بسیار بیشتری برای این قطعات بپردازند.
صنعت بازی قربانی اصلی است
در این میان، کاربران نهایی و علی‌الخصوص گیمرها بیش از همه متضرر شده‌اند. کمبود موجودی، قیمت‌های گزاف و مسیرهای توزیع غیرمستقیم، دسترسی کاربران عادی به آخرین نسل GPUها را به‌شدت محدود کرده است.
همین مسئله باعث شکل‌گیری نوعی از «گردشگری سخت‌افزاری» شده که در آن خریداران برای تهیه مستقیم GPU به کشورهای دیگر سفر می‌کنند؛ رویکردی که اگرچه منطقی به نظر می‌رسد، اما نشانه‌ای نگران‌کننده از وضعیت بحرانی توزیع سخت‌افزار در سطح جهانی است.
source